بررسی مقاومت ارقام تجاری گندم نسبت به بیمارگر لکه‌برگی سپتوریایی Zymoseptoria tritici در منطقه مغان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان)، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران.

2 بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیده

در این پژوهش به ­منظور شناسایی منابع مقاومت جدید نسبت به بیماری لکه­ برگی سپتوریایی گندم  با عامل قارچی Zymoseptoria tritici، ابتدا فاکتورهای بیماری­زایی در جمعیت بیمارگر موجود در منطقه دشت مغان یکی از کانون­ های مهم آلودگی، در دو سال متوالی (1399-1400)، تعیین شد. سپس واکنش مقاومت 44 رقم تجاری گندم نسبت به جمعیت بیمارگر در دو مرحله گیاه کامل توسط پارامترهای ارتفاع نسبی پیشرفت بیماری بر روی گیاه و درصد شدت بیماری (مقیاس دو رقمی00-99) در مزرعه ایستگاه­ تحقیقاتی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل (مغان) و واکنش مقاومت گیاهچه ­ای ارقام­ توسط درصد سطح نکروتیک برگ و درصد سطح نکروتیک حاوی پیکنید در شرایط گلخانه، در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در دو سال متوالی مذکور بررسی گردید. نتایج بررسی فاکتورهای بیماری­زایی روی مجموعه ارقام و لاین­ های استاندارد و افتراقی نشان داد، الگوهای بیماری­زایی برای جدایه­ های جمع ­آوری شده در سال­ های مختلف در منطقه مغان، متفاوت از یکدیگر بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد بین ارقام گندم مورد مطالعه نسبت به جدایه­ های مورد مطالعه اختلاف معنی­ داری در سطح احتمال یک درصد داشت. نتایج تجزیه خوشه ­ای براساس اجزای مقاومت اندازه ­گیری شده مذکور نشان داد، ارقام در سه گروه اصلی (مقاوم، نیمه مقاوم تا نیمه حساس و حساس) قرار گرفتند. حدود 20 درصد از ارقام تجاری گندم (آران، بهرنگ، شبرنگ، ترابی، هانا، دنا، آراز، رخشان و ثنا) در هر دو مرحله گیاهچه ­ای و گیاه بالغ واکنش مقاومت قابل قبولی نسبت به جدایه­ ها نشان دادند. برای رقم احسان در سال­ ها و مراحل مختلف رشدی واکنش از نیمه مقاومت تا نیمه حساسیت متغییر بود. مابقی ارقام تجاری در هر دو مرحله ارزیابی واکنش حساسیت نشان دادند. از منابع مقاومت شناسایی شده در این تحقیق می ­توان در برنامه­ های به ­نژادی گندم به ­منظور هرمی نمودن ژن ­های مقاومت در راستای ایجاد مقاومت های موثر به بیماری لکه­ برگی سپتوریایی استفاده نمود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Resistance of commercial wheat cultivars to Septoria leaf blotch caused by Zymoseptoria tritici in the Moghan region

نویسندگان [English]

  • Ali Omrani 1
  • Ramin Roohparvar 2
  • Kamal Shahbazi 1
1 Crop and Horticultural Science Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Moghan, IRAN.
2 Seed and Plant Improvement Institute, Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, IRAN.
چکیده [English]

In this research, resistance response of 44 commercial Iranian wheat cultivars was determined to Septoria tritici blotch (STB) of wheat caused by Zymoseptoria tritici in adult plant stage in the Moghan station of Ardabil agricultural and natural resources research and education center during two consecutive years of 2020 and 2021 as percentage of the parameters relative height of disease progress on plants and disease severity using double digit scale of 00-99. Seedling resistance was evaluated to Z. tritici isolates collected from Moghan as percentages of necrotic leaf area as well as necrotic area bearing pycnidia under greenhouse conditions. Results of this study showed that virulence patterns of Z. tritici isolates on STB differential cultivars differs in different cropping seasons. Analysis of variance indicated a significant difference in reaction of wheat cultivars to the pathogen isolates at probability level of 1%. Cluster analysis of wheat genotypes based on the resistance components suggested three main groups of resistant, moderately resistant to moderately susceptible, and susceptible. About 20% of commercial wheat cultivars including Aran, Behrang, Shabrang, Torabi, Hana, Dena, Araz, Rakhshan and Sana displayed acceptable levels of resistance reaction in both seedling and adult plant stages. Reaction of Ehsan varied from moderately resistant to moderately susceptible depending on growth stage and experimental season, whereas rest of the studied cultivars showed a susceptible reaction in both evaluated stages. Sources of resistance identified in this research could be used in wheat breeding programs to pyramid resistance genes for creating effective resistance to septoria leaf blotch.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Resistance components
  • Seedling and adult plant response
  • Sources of resistance
  • Virulence pattern